Odstąpienie od umowy a oświadczenie woli konsumenta

Zgodnie z ustawą o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 roku, konsument zawierający umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, co do zasady ma prawo do odstąpienia od umowy w ciągu 14 dni. Co istotne, nie musi on podawać przyczyny swojej decyzji. Odstąpienie od umowy zawartej na odległość ma charakter prawno kształtujący, co oznacza, że skuteczność złożonego oświadczenia nie zależy od zgody sprzedawcy.

Aby zachować ustalony termin, wystarczy wysłać we wskazanym okresie stosowne oświadczenie. O dotrzymaniu terminu przez kontrahenta decyduje data wysyłki oświadczenia przez konsumenta. Nawet jeśli sprzedawca odbierze dokument po określonym terminie, nie przysługuje mu prawo do nieuwzględnienia oświadczenia konsumenta.

Obowiązek informacyjny sprzedawcy wobec konsumenta

Na przedsiębiorcach zawierających  umowy na odległość spoczywa szereg obowiązków informacyjnych wobec klientów. Jak wynika z ustawy o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 roku, brak poinformowania konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy skutkuje wydłużeniem okresu odstąpienia o 12 miesięcy. Aby uniknąć tego rodzaju konsekwencji, konsument musi zostać poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy, a ponadto dokładnie pouczony:

• w jaki sposób może skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy zawartej na odległość;
• o terminie, w jakim może skorzystać z powyższego prawa;
• o dostępnym wzorze formularza odstąpienia od umowy, zawartym w Załączniku nr 2 do ustawy o prawach konsumenta.

Forma odstąpienia od umowy

Zgodnie z ustawą o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 roku, nie ma obligatoryjnej formy oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość. Artykuł 30, ustęp 1 wyżej wspomnianej ustawy wskazuje, że "konsument może odstąpić od umowy, składając przedsiębiorcy oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Oświadczenie można złożyć na formularzu odstąpienia od umowy, którego wzór stanowi załącznik nr 2 do ustawy". Nie ma przepisów mówiących o obowiązku przesłania oświadczenia w formie pisemnej lub elektronicznej. Mimo wszystko, wyżej wspomniane formy są uznawane za najodpowiedniejsze, gdyż pozwalają na udowodnienie oraz potwierdzenie racji poszczególnych stron umowy – ich stosowanie jest najodpowiedniejsze dla celów dowodowych

Oświadczenie odstąpienia od umowy a przepisy kodeksu cywilnego

Skoro wyżej wspomniana ustawa o prawach konsumenta nie określa konkretnej formy oświadczenia w zakresie odstąpienia od umowy zawartej na odległość, należy odnieść się do przepisów kodeksu cywilnego (dalej jako k.c.). I tak, artykuł 60 k.c. wskazuje, że "Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)". Z kolei zgodnie z art. 65 k.c.: „Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje”.

Konsument może zatem odstąpić od umowy, wyrażając taką wolę przez każde zachowanie, które ją dostatecznie ujawnia. Oświadczenie woli złożone konsumenta należy następnie tłumaczyć zgodnie z okolicznościami, w których zostało złożone, zasadami współżycia społecznego oraz ustalonymi zwyczajami.

Wynika z tego, że konsument ma dowolność w zakresie wyboru formy oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy. Brak nakazu zachowania formy szczególnej pozwala stwierdzić, że zachowanie konsumenta, które ujawnia jego wolę w sposób dostateczny, można potencjalnie uznać za rodzaj oświadczenia. Nie ma więc tutaj ograniczenia wyłącznie do zwrotów werbalnych. Okazuje się, że czasami gesty, znaki oraz inne zachowania również mogą wywoływać skutki prawne, co podlega jednak każdorazowemu badaniu w danej sytuacji.

Brak oświadczenia a odesłanie towaru

Sytuację, w której konsument po prostu odeśle towar do sklepu teoretycznie można uznać za odstąpienie od umowy zawartej na odległość. Spotkać się można ze stanowiskiem, że  samo zachowanie konsumenta (odesłanie towaru) wskazuje na jego wolę odstąpienia od umowy per facta concludentia. Zagadnienie to nie jest jednak jednoznaczne, chociażby dlatego, że może ono zostać odebrane przez sprzedawcę jako złożenie reklamacji. Ponadto, prawodawca unijny wymaga, aby takie oświadczenie było jednoznaczne.

Odstąpienie od umowy przed otrzymaniem towaru

W takiej sytuacji możemy rozważyć dwa warianty:

• konsument złożył zamówienie (ofertę sprzedawcy), lecz sprzedawca nie zdążył go przyjąć – wówczas złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprawia, że oferta konsumenta przestaje być wiążąca (wynika to z art. 31 ust. 2 ustawy o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 roku)
• konsument odstąpił od umowy w momencie, gdy towar został już wysłany – jest to bardziej problematyczna sytuacja, jednak również wtedy konsument może odstąpić od umowy. Jest on jednak zobowiązany do pokrycia kosztów jakie poniósłby standardowo przy skorzystaniu z uprawnienia do odstąpienia od umowy, tj.:

a) odesłania towaru z powrotem do sprzedawcy oraz

b) zwrócenia różnicy w koszcie pierwotnej przesyłki towaru do konsumenta, w przypadku wyboru innej niż zwykła, najtańsza dostępna formy dostawy.

W jaki sposób najbezpieczniej odstąpić od umowy?

Rekomendowanym, sprawdzonym sposobem jest wykorzystanie formularza odstąpienia od umowy, stanowiącego Załącznik nr 2 do ustawy o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 roku.