Bezpieczeństwo danych w aplikacjach mobilnych – zgodność z RODO

Dane gromadzone w aplikacjach mobilnych a obowiązki administratora

Rozwój aplikacji mobilnych spowodował, że sprzedaż online przeniosła się w dużym stopniu na smartfony. W efekcie aplikacje stały się nie tylko narzędziem zakupowym, ale także źródłem szczegółowych danych o konsumentach. Zakres gromadzonych informacji jest niezwykle szeroki i obejmuje zarówno dane podstawowe (imię, nazwisko, adres e-mail, numer telefonu, adres dostawy), jak i bardziej wrażliwe obszary:

• historia zamówień i płatności – obejmująca także dane o preferencjach zakupowych, częstotliwości transakcji czy średniej wartości koszyka;

• dane kart płatniczych – choć zazwyczaj przetwarzane przez operatorów płatności, to administrator aplikacji nadal odpowiada za właściwy dobór podmiotu przetwarzającego i zawarcie odpowiedniej umowy powierzenia danych;

• dane lokalizacyjne – używane np. do monitorowania statusu przesyłki, wskazywania punktów odbioru lub personalizowania oferty;

• dane behawioralne – kliknięcia, ścieżki zakupowe, czas spędzony w aplikacji, zainteresowanie poszczególnymi kategoriami produktów;

• dane logowania i uwierzytelniania – w tym adresy IP, identyfikatory urządzeń, dane sesyjne.

Zgodnie z art. 4 pkt 1 RODO, każda informacja pozwalająca na identyfikację osoby fizycznej stanowi daną osobową. W praktyce oznacza to, że nawet analiza aktywności użytkownika w aplikacji – pozornie anonimowa – może być zakwalifikowana jako przetwarzanie danych osobowych, jeśli istnieje możliwość powiązania jej z konkretną osobą.

Co więcej, w niektórych przypadkach dane zbierane przez aplikacje mogą mieć charakter szczególnych kategorii danych osobowych (tzw. danych wrażliwych, o których mowa w art. 9 RODO). Przykładowo, aplikacja sprzedająca suplementy diety czy produkty medyczne może przetwarzać informacje ujawniające stan zdrowia lub preferencje żywieniowe klienta. Wówczas zastosowanie znajdują ostrzejsze wymogi RODO – przetwarzanie takich danych wymaga wyraźnej zgody użytkownika i dodatkowych zabezpieczeń.

Administrator danych – rola i odpowiedzialność

Właściciel sklepu internetowego, który udostępnia aplikację mobilną, jest administratorem danych w rozumieniu art. 4 pkt 7 RODO. To oznacza, że odpowiada za zgodność całego procesu przetwarzania z przepisami prawa – od momentu pozyskania danych, przez ich przechowywanie, aż po ewentualne usunięcie.

RODO opiera się na zasadach, które muszą być uwzględnione przy projektowaniu i działaniu aplikacji mobilnych:

1. Zasada zgodności z prawem, rzetelności i przejrzystości (art. 5 ust. 1 lit. a RODO) – użytkownik musi wiedzieć, jakie dane są zbierane, w jakim celu i na jakiej podstawie prawnej. Polityka prywatności aplikacji powinna być dostępna jeszcze przed instalacją.

2. Zasada minimalizacji danych (art. 5 ust. 1 lit. c RODO) – aplikacja może zbierać wyłącznie dane niezbędne do realizacji usługi. Jeżeli lokalizacja użytkownika nie jest konieczna, żądanie dostępu do niej będzie naruszeniem RODO.

3. Zasada ograniczenia celu (art. 5 ust. 1 lit. b RODO) – dane muszą być wykorzystywane wyłącznie w celach jasno określonych i zakomunikowanych użytkownikowi.

4. Zasada integralności i poufności (art. 5 ust. 1 lit. f RODO) – administrator zobowiązany jest do stosowania odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, aby zapewnić bezpieczeństwo danych.

5. Zasada rozliczalności (art. 5 ust. 2 RODO) – administrator musi być w stanie wykazać zgodność działań z przepisami.

Wytyczne EROD dotyczące aplikacji mobilnych

Europejska Rada Ochrony Danych (EROD) wielokrotnie podkreślała, że aplikacje mobilne wiążą się ze szczególnymi ryzykami dla prywatności. Wynika to z faktu, że smartfon jest urządzeniem stale obecnym w życiu użytkownika i gromadzącym dane z różnych źródeł.

Wytyczne EROD zalecają, aby administratorzy:

• wdrażali zasadę privacy by design i privacy by default – ochrona prywatności powinna być wpisana w aplikację już na etapie projektowania, a domyślne ustawienia muszą zapewniać maksymalny poziom prywatności;

• informowali użytkowników w sposób zrozumiały i wielowarstwowy – np. krótkimi komunikatami w aplikacji, z możliwością rozwinięcia szczegółowych informacji;

• unikali zbierania nadmiarowych danych – np. dostępu do mikrofonu czy listy kontaktów, jeśli nie jest to absolutnie niezbędne dla funkcjonalności aplikacji.

Zabezpieczenia, umowy powierzenia i odpowiedzialność prawna

Kolejnym obszarem wymagającym uwagi są środki bezpieczeństwa oraz relacje z podmiotami zewnętrznymi, które biorą udział w przetwarzaniu danych użytkowników aplikacji.

Środki techniczne i organizacyjne

Art. 32 RODO nakłada na administratora obowiązek wdrożenia odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, aby zapewnić stopień bezpieczeństwa odpowiadający ryzyku. W kontekście aplikacji mobilnych oznacza to m.in.:

• szyfrowanie transmisji danych (protokół SSL/TLS),

• bezpieczne przechowywanie haseł (hashowanie z solą, unikanie algorytmów przestarzałych),

• regularne testy penetracyjne i audyty bezpieczeństwa,

• ograniczony dostęp do danych po stronie pracowników i współpracowników,

• prowadzenie rejestru czynności przetwarzania danych.

Umowy powierzenia danych

Większość aplikacji mobilnych korzysta z usług podmiotów zewnętrznych: operatorów płatności, dostawców hostingu, systemów CRM, firm kurierskich czy dostawców usług chmurowych. Zgodnie z art. 28 RODO, powierzenie danych takim podmiotom wymaga zawarcia umowy powierzenia przetwarzania.

Umowa taka musi precyzyjnie określać m.in.:

• zakres i cel przetwarzania danych,

• obowiązki i prawa administratora,

• środki bezpieczeństwa stosowane przez podmiot przetwarzający,

• zasady dalszego powierzania danych.

Brak umowy powierzenia lub powierzenie danych podmiotowi niespełniającemu standardów RODO może skutkować uznaniem administratora za odpowiedzialnego za naruszenie przepisów.

Odpowiedzialność i sankcje

RODO przewiduje dotkliwe sankcje za naruszenia – do 20 mln euro lub 4% całkowitego rocznego obrotu przedsiębiorstwa (art. 83 RODO).

Przykłady decyzji pokazują, że organ nadzorczy (UODO) szczególnie surowo traktuje przypadki braku zabezpieczenia danych w systemach informatycznych:

• kara dla spółki Morele.net w wysokości 2,8 mln zł za niewystarczające zabezpieczenia danych klientów (2019 r.),

• kara dla spółki Virgin Mobile Polska w wysokości 1,9 mln zł za brak odpowiednich środków organizacyjnych i technicznych (2020 r.).

Choć nie dotyczyły one bezpośrednio aplikacji mobilnych, to mechanizmy odpowiedzialności są identyczne – administrator odpowiada za każdy wyciek danych, niezależnie od tego, czy nastąpił w sklepie internetowym, czy w aplikacji.

Prawa użytkowników aplikacji

Administrator musi wdrożyć procedury pozwalające na realizację praw użytkowników, o których mowa w art. 15–22 RODO. Chodzi tu o takie uprawnienia jak:

• prawo dostępu do danych,

• prawo do sprostowania,

• prawo do usunięcia („prawo do bycia zapomnianym”),

• prawo do przenoszenia danych,

• prawo do sprzeciwu wobec przetwarzania.

W praktyce oznacza to konieczność udostępnienia użytkownikowi aplikacji panelu, w którym może łatwo zarządzać swoimi danymi i ustawieniami prywatności.

Podsumowanie

Aplikacje mobilne w e-commerce są dziś jednym z głównych kanałów sprzedaży i komunikacji z klientem. Z tego powodu stanowią również kluczowy obszar odpowiedzialności prawnej związanej z ochroną danych osobowych. RODO wymaga od właścicieli sklepów internetowych nie tylko formalnego spełnienia obowiązków informacyjnych, ale także realnego wdrożenia zasad bezpieczeństwa, minimalizacji i przejrzystości. Administratorzy muszą pamiętać, że każda luka w zabezpieczeniach, brak umowy powierzenia czy nieprawidłowe pozyskanie zgody mogą prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych i wizerunkowych. Jednocześnie odpowiedzialne podejście do ochrony danych – zgodne z zasadą privacy by design – może stać się przewagą konkurencyjną. Klienci coraz częściej wybierają marki, które dbają o ich prywatność i transparentnie informują o zasadach przetwarzania danych.