Kontrowersyjna nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów

Przyjęta przez Rząd 7 lipca 2015 roku, znowelizowana ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów ma zapewnić zwiększenie ochrony konsumentów na rynku usług finansowych i wprowadzić nowe uprawnienia dla Prezesa Urzędu Ochrony i Konkurencji. Nowa ustawa według zapowiedzi, ma zostać przyjęta jeszcze w tej kadencji Parlamentu. 

Znowelizowana ustawa przewiduje przyznanie Prezesowi UOKiK m.in. prawa do dokonywania zakupu kontrolowanego poprzez wprowadzenie instytucji tajemniczego klienta. Należy zauważyć, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów będzie mógł korzystać z instytucji „tajemniczego klienta” wyłączenie za zgodą Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Instrument ten pozwoli na skontrolowanie informacji przekazywanych na etapie przedkontraktowym. Ważne, że UOKiK nie będzie stosował prowokacji, a jedynie będzie mógł sprawdzić sposób oferowania produktu lub usługi, a także procedurę zawierania umowy. Instytucja tajemniczego klienta będzie miała zastosowanie do wszelkich praktyk, które mogą naruszać zbiorowe interesy konsumentów. Jest to odpowiedź na  misseling, czyli wprowadzenie klientów w błąd przy zawieraniu umów w szczególności na produkty finansowe w tym dobrze znane polisolokaty.

Kontrowersyjne nowe uprawnienia

Nowym uprawieniem przyznanym Prezesowi UOKiK, będzie możliwość rozstrzygania o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy w decyzji administracyjnej i na jej podstawie wydania zakazu jego dalszego wykorzystywania. Nowa  ustawa wyposaża Prezesa UOKiK w kompetencję administracyjnego usuwania z umów klauzul niedozwolonych.

Nowelizacja ustawy daje możliwość wyrażenia swojego poglądu przez szefa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny. Propozycje rozszerzenia uprawnień Prezesa UOKiK przedstawione w noweli ustawy spotkały się z krytyką organizacji reprezentujących biznes, zdaniem których ingerują one za daleko w prawa przedsiębiorców i dają Prezesowi UOKiK zbyt dużą władzę.

Znaczna cześć nowych regulacji została skrytykowanych już w toku konsultacji publicznych przez przedstawicieli branży finansowej i organizacje przedsiębiorców. Duże  niezadowolenie przedsiębiorców wzbudza szybki proces przygotowania zmian, który np. zdaniem Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych nie pozwolił na przeprowadzanie wystarczających konsultacji. Ponadto kilka organizacji zwróciło też uwagę, że na początku roku weszła w życie nowela prawa ochrony konkurencji i konsumentów, także zwiększająca prerogatywy Prezesa UOKiK. Według Business Center Club nie występują żadne rzeczowe argumenty dla kolejnego, jeszcze większego wzmocnienia kompetencji Prezesa UOKiK.

Izba Domów Maklerskich wskazuje, że powinien być jeden organ, który ma kompetencje w zakresie określania funkcjonowania rynku finansowego. W przeciwnym razie może to doprowadzić do różnych interpretacji w stosowaniu przepisów odnoszących się mi.in. do Dyrektywy MIFID (Dyrektywa MiFID obejmuje szeroki zakres usług inwestycyjnych oraz instrumentów finansowych), której reżimem objęte są instytucje finansowe.

Największe  kontrowersje wzbudziło przyznanie Prezesowi UOKiK uprawnienia do wydawania w toku postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów decyzji nakazującej przedsiębiorcy zaniechanie określonych działań. Pracodawcy RP uważają, że projektowane przepisy stwarzają niebezpieczeństwo, iż uprawnienie to może być nadużywane, stając się narzędziem arbitralnego wpływania na praktykę gospodarczą przedsiębiorców, a nawet szczególnego rodzaju szantażu gospodarczego.

Przedsiębiorcy obawiają się, że decyzja Prezesa UOKiK podlegać będzie wykonaniu pomimo jej zaskarżenia, a przed wydaniem decyzji, stronie nie będzie przysługiwać prawo do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.

Przedstawiciele świata biznesu uważają, że nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów niesie za sobą, zbyt daleko idące ograniczenie podstawowych praw przedsiębiorcy. Środowisko prawnicze z większym optymizmem ocenia wprowadzane zmiany, zwracając uwagę, że nowe regulacje mogą wywołać pozytywne skutki także dla przedsiębiorców, gdyż przyczynią się do zwiększeniem pewność prawnej przy zawieraniu umów z konsumentami. Niezelżenie od mniej lub bardziej krytycznych opinii na temat nowej ustawy trzeba zwrócić uwagę, że głównym jej zadaniem jest zwiększenie ochrony konsumentów na rynku usług finansowych. Najważniejsze jest aby konsumenci na tym trudnym rynku, czuli się pewnie i nie byli narażeni na stosowanie nieuczciwych praktyk ze strony przedsiębiorców. Jeżeli to się stanie, będzie można mówić o korzyściach zarówno dla konsumentów jak i przedsiębiorców, które przyniesie zmiana ustawy. Należy pamiętać, że wzmocnienie bezpieczeństwa konsumentów, może pozytywnie wpłynąć na kondycje przedsiębiorców działających w tej branży.