Uzasadnienie Sądu Najwyższego dotyczące klauzul niedozwolonych

Sąd Najwyższy uchwałą z 20 listopada 2015 r. rozstrzygnął pojawiające się w praktyce rozbieżności dotyczące klauzul niedozwolonych, w szczególności, czy wpis do rejestru klauzul abuzywnych, uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy, stosowanego przez jednego przedsiębiorcę oznacza, że nie może być ono stosowane w innych wzorcach umownych przez tego samego lub innego przedsiębiorcę.

W opublikowanym właśnie uzasadnieniu do wyroku, Sąd Najwyższy stwierdził, że przedmiotem uznania postanowienia za niedozwolone i zakazu jego wykorzystywania jest każdorazowo jego treść normatywna, postanowienie w ujęciu materialnym, a nie formalnym. Zakaz nie odnosi się zatem do określonego brzmienia i językowego kontekstu wzorca, ale wysłowionej w nim, skonkretyzowanej treści normatywnej (praw lub obowiązków stron). Oznacza to, że sama zmiana brzmienia niedozwolonego postanowienia i jego językowego kontekstu, jeżeli nie mają wpływu na normatywną treść i zachowanie jej tożsamości, nie wymykają się spod zakresu działania wyroku. Nie ma zatem konieczności wielokrotnego pozywanie ów przedsiębiorcy za tę samą klauzulę, jeśli już SOKiK wydał raz wyrok, uznając postanowienie za niedozwolone.

Co więcej, wyrok sądu, stwierdzający, iż postanowienie stosowane przez konkretnego przedsiębiorcę jest niedozwolone i zostaje wpisane do rejestru, wiąże tylko tego przedsiębiorcę, którego wyrok dotyczy oraz wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wskazanego niedozwolonego postanowienia (bez konieczności składania kolejnych pozwów). Nie obejmuje zaś innych przedsiębiorców, którzy stosują tożsame niedozwolone postanowienie z uwagi na fakt, że nie uczestniczyli oni w postępowaniu sądowym i tym samym nie mieli zagwarantowanego prawa do wysłuchania, czyli prawa do rzetelnego procesu. Nie wyklucza to jednak wystąpienia z odrębnym pozwem przeciwko nim. Wyrok jest bowiem wskazówką dla konsumentów, kiedy dana klauzula w umowie może być uznana za niedozwoloną.

Według nowych przepisów, które wejdą w życie wraz z zapowiadaną na 17 kwietnia 2016 r. nowelizacją ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, organem stwierdzającym niedozwolony charakter postanowienia wzorca umowy i wprowadzającym zakaz jego stosowania, w drodze decyzji administracyjnej, będzie Prezes UOKiK.

Klauzule niedozwolone (in. abuzywne) są to postanowienia uznane przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (już tylko do 17 kwietnia 2016 r.) za sprzeczne z literą prawa i następnie wpisane przez Prezesa UOKiK do rejestru klauzul niedozwolonych.