Nadchodzą ważne zmiany w prawie autorskim

Rząd szykuje zmiany w zakresie prawa autorskiego. Pierwsza z nich trafiła już do Sejmu i dotyczy m. in wydłużenia czasu ochrony utworów z 50 do 70 lat. Kolejna, w zakresie prawa cytatu oraz wprowadzenia wynagrodzenia dla autorów za wypożyczenia biblioteczne, została przyjęta przez rząd 12 maja. Co to oznacza dla twórców?

Projektowane zmiany w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych są konieczne z racji wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/77/UE z 27 września 2011 roku. Czego dotyczy przyjęta przez rząd nowelizacja prawa autorskiego?

Wydłużenie czasu ochrony utworów

Pierwsza zmiana w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych trafiła już do Sejmu. Nowelizacja dotyczy głównie określenia terminu wygaśnięcia ochrony autorskich praw majątkowych do utworu muzycznego ze słowami i wydłużenia czasu ochrony utworów z 50 do 70 lat. Wydłużony okres ochrony oznacza, że:

• artysta będzie mógł odzyskać prawa uprzednio przeniesione na producenta fotogramu, jeśli ten nie będzie oferował egzemplarzy fonogramu do sprzedaży albo nie udostępni go w internecie,
• artyście wykonawcy, który przeniósł swoje prawa na producenta fonogramu za jednorazowym wynagrodzeniem, będzie przysługiwać coroczne dodatkowe wynagrodzenia od danego producenta,
• w przypadku wynagrodzenia z tytułu publikacji fonogramu, jeśli artysta wykonawca uzyskuje od producenta okresowo wypłacane wynagrodzenie, to od tej kwoty nie będzie dokonywane żadne potrącenie.

Wynagrodzenie za wypożyczenia biblioteczne

Kolejna zmiana przyjęta przez rząd 12 maja, zakłada, że twórcy książek będą otrzymywać wynagrodzenie z tytułu użyczania egzemplarzy ich utworów przez biblioteki publiczne. Ustawodawca stawia jednak pewien warunek: utwór musi być stworzony w języku polskim. Wynagradzani mają być również tłumacze i częściowo wydawcy. Fundusze na wynagrodzenia dla twórców mają pochodzić ze środków MKiDN, które na ten cel przeznaczy 4-5 mln złotych.

Ale to nie koniec zmian. Nowelizacja zakłada, że wolno będzie cytować w całości utwory plastyczne i fotograficzne, pod warunkiem, że zostały już rozpowszechnione. Pojawi się też możliwość korzystania z utworu na potrzeby parodii, karykatury czy pastiżu. Dla instytucji oświatowych proponowane zmiany będą oznaczały łatwiejsze wykorzystywanie utworów w e-learningu.

Zmiany obejmą również kwestie utworów osieroconych – do tej pory korzystanie z nich było zabronione z racji niemożności odnalezienia ich twórców lub spadkobierców. To istotny problem, bowiem w Polsce istnieje wiele takich utworów – w zbiorach Biblioteki Narodowej znajduje się ok. 300 tys. książek „osieroconych”, a w Filmotece Narodowej ok. 300 filmów. Do tej puli trzeba doliczyć też utwory muzyczne, plakaty oraz zdjęcia. Instytucje kultury będą mogły skorzystać z utworu osieroconego, gdy otrzyma on status osieroconego w przypadku niepowodzenia w poszukiwaniach twórcy i spadkobierców. W celach niekomercyjnych będzie można korzystać również z dzieł już niewydawanych, a niedostępnych w sprzedaży.