Nowelizacja ustawy: Wzmocnienie ochrony konsumentów na rynku usług finansowych
W dniu 7 lipca została przyjęta znowelizowana ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Nowe prawo niesie wiele zmian, których celem jest zwiększenie ochrony konsumentów na rynku finansowym oraz skuteczne wyłączenie stosowania klauzul niedozwolonych przez przedsiębiorców.
W dniu 7 lipca została przyjęta znowelizowana ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Nowe prawo niesie wiele zmian, których celem jest zwiększenie ochrony konsumentów na rynku finansowym oraz skuteczne wyłączenie stosowania klauzul niedozwolonych przez przedsiębiorców.
Za sprawą wspólnej inicjatywy legislacyjnej Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w dniu 7 lipca 2015 roku, została przyjęta znowelizowana ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Głównym celem nowelizacji jest zwiększenie ochrony konsumentów na rynku finansowym.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze, wprowadzone zmiany w Ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów:
- Wdrożenie przepisów lepiej chroniących konsumentów przed tzw. „missellingiem”, szczególnie w zakresie produktów finansowych (tj. ubezpieczenia na życie, kredyty hipoteczne w obcej walucie, kredyty konsumenckie tzw. "chwilówki"). Nowelizacja wprowadza zakaz proponowania konsumentom nabycia usług finansowych nieodpowiadających ich potrzebom lub proponowania nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Zmiana ta ma na celu niejako wymuszenie na przedsiębiorcach etycznego postępowania w zakresie proponowania konsumentom produktów finansowych. Przedsiębiorcy powinni dokonywać oceny swoich produktów pod kątem ich przydatności dla określonych grup konsumentów i kierować je do grup, dla których dany produkt jest rzeczywiście przeznaczony, w sposób niewprowadzający w błąd, zgodny z dobrymi obyczajami.
- Na wzór postępowań w sprawie praktyk ograniczających konkurencję, została wprowadzona decyzja tymczasowa, którą ma stanowić szybką reakcję na praktyki zagrażające zbiorowym interesom konsumentów. Warto zwrócić uwagę, że już w toku postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów decyzja tymczasowa zobowiąże przedsiębiorcę do zaniechania określonych działań. Pozwoli to zapobiec uprawdopodobnionym zagrożeniom w stosunku do konsumentów.
- Nowe przepisy wprowadzają również możliwość złożenia odwołania od decyzji tymczasowych do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wprowadzono czternastodniowy termin na przekazanie akt sprawy do sądu przez Prezesa UOKiKu i dwumiesięczny termin na rozpatrzenie sprawy przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
- Wprowadzenie instytucji tajemniczego klienta, która pozwoli na uzyskanie dowodów w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów będzie mógł korzystać z instytucji „tajemniczego klienta” wyłączenie za zgodą Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Instrument ten pozwoli na skontrolowanie informacji przekazywanych na etapie przedkontraktowym. Ważne, że UOKiK nie będzie stosował prowokacji, a jedynie będzie mógł sprawdzić sposób oferowania produktu lub usługi, a także procedurę zawierania umowy. Instytucja tajemniczego klienta będzie miała zastosowanie do wszelkich praktyk, które mogą naruszać zbiorowe interesy konsumentów.
- Nowelizacja umożliwia wyrażenie swojego poglądu przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny. Pozwoli to Prezesowi UOKiK dzielić się z sądami wiedzą i dorobkiem orzeczniczym z zakresu prawa ochrony konkurencji i konsumentów, co umożliwi sądowi wszechstronne rozpoznanie sprawy.
- Nowe przepisy dają możliwość Prezesowi UOKiK publikowania bezpłatnych komunikatów i ostrzeżeń w publicznym radiu i telewizji. Dzięki temu będzie możliwe szybkie i skuteczne ostrzeżenie konsumentów o zachowaniach lub zjawiskach, które istotnie zagrażają ich interesom.
- Wprowadzono nowy model kontroli postanowień wzorców umów. Prezes UOKiK w decyzji administracyjnej będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania.
- Prezes UOKiK będzie mógł określić środki usunięcia skutków naruszenia zakazu stosowania postanowień niedozwolonych np. poprzez poinformowanie konsumentów będących stronami umów o uznaniu klauzuli za niedozwoloną. Decyzje UOKiK uznające postanowienie za niedozwolone będą mieć skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który je stosuje. Postępowanie będzie wszczynane z urzędu lub z inicjatywy konsumentów, Rzeczników Konsumentów, Rzecznika Ubezpieczonych oraz organizacji konsumenckich, którzy uzyskują status zawiadamiającego.
- Większą skuteczność eliminacji klauzul z wzorców umów zapewni możliwość nakładania kar przez UOKiK za stosowanie postanowień niedozwolonych – do 10 proc. obrotu. Przedsiębiorca będzie miał także możliwość uniknięcia kary jeśli sam zobowiąże się do zmiany praktyk. Przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia odwołania od decyzji do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
- Zwracamy uwagę, że z nowelizacji usunięto instytucję przeszukania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
Dzięki proponowanym zmianom kontrola abstrakcyjna wzorców będzie szybsza i sprawniejsza. Wprowadzone zmiany dotyczące systemu kontroli abstrakcyjnej postanowień wzorców umowy, mają na celu eliminację problemów w jego funkcjonowaniu, w szczególności usunięcie rozbieżności występujących w doktrynie i orzecznictwie.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zaznacza, że tylko poprzez rozwiązania ustawowe może być zapewnione na rynku usług finansowych bezpieczeństwo konsumentów z natury słabszych, przede wszystkim osób starszych, gorzej sytuowanych, mniej pewnie poruszających się w tej tematyce i bardziej przez to narażonych na nieuczciwe działania przedsiębiorców.