Rewolucyjne zmiany w prawie autorskim

Ustawa, którą w ubiegły piątek wsparł Senat, jest najpoważniejszym od dziesięciu lat projektem nowelizacji prawa autorskiego w Polsce. Doprecyzowany zakres tzw. dozwolonego użytku, wprowadzenie wynagrodzenia dla twórców za wypożyczenia biblioteczne, a także ułatwienia w korzystaniu z tzw. utworów osieroconych – to najważniejsze czekające nas zmiany. Co to oznacza dla twórców i konsumentów?

Rewolucyjne zmiany w prawie autorskim
Anna Stępniewska 13 sierpnia 2015

Ustawa, którą w ubiegły piątek wsparł Senat, jest najpoważniejszym od dziesięciu lat projektem nowelizacji prawa autorskiego w Polsce. Doprecyzowany zakres tzw. dozwolonego użytku, wprowadzenie wynagrodzenia dla twórców za wypożyczenia biblioteczne, a także ułatwienia w korzystaniu z tzw. utworów osieroconych – to najważniejsze czekające nas zmiany. Co to oznacza dla twórców i konsumentów?

Nowela prawa autorskiego – co się zmieni?

Nowelizacją zostało objętych pięć obszarów:

  • optymalizacja przepisów prawa o dozwolonym użytku publicznym,
  • wprowadzenie wynagrodzeń za wypożyczenia biblioteczne,
  • umożliwienie korzystania z utworów osieroconych,
  • wprowadzenie mechanizmu korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym,
  • umożliwienie wydawania utworów znajdujących się w tzw. domenie publicznej bez obowiązku uiszczania opłat na Fundusz Promocji Twórczości.

Przez dozwolony użytek rozumiane są wyjątkowe sytuacje, w których prawo zezwala na korzystanie z cudzej twórczości bez zgody autora oraz zapłaty wynagrodzenia np. prawo do zacytowania dzieła lub wykorzystania go w procesie nauczania. Wymieniono cele (przykładowy katalog), które będą dopuszczały możliwość cytowania danego działa, czyli: wyjaśnienie, polemika, analiza krytyczna i naukowa, nauczanie lub prawa gatunku twórczości. Nowelizacja umożliwia także korzystanie z utworów w celu parodii, karykatury lub pastiszu – a to wszystko, aby zagwarantować prawo do wolności wypowiedzi oraz swobody artystycznej.

Doprecyzowane zostały także przepisy związane z tzw. wyjątkiem edukacyjnym, czyli prawem do bezpłatnego i bezlicencyjnego wykorzystania dzieł, np. książek, artykułów prasowych czy filmów w procesie nauczania. Prawo to będzie przysługiwać wyłącznie „instytucjom oświatowym", czyli przedszkolom, szkołom (zarówno państwowym jak i prywatnym), uczelniom, jednostkom naukowym, schroniskom młodzieżowym czy ogniskom artystycznym. Nowe przepisy rozszerzają z kolei dozwolony użytek edukacyjny w innym aspekcie – możliwe będzie korzystanie z niego w ramach e-learningu pod warunkiem, że będzie on adresowany do określonego, zamkniętego kręgu podmiotów. W praktyce będzie wyglądać to następująco: instytucja edukacyjna uzyska możliwość zorganizowania kursów online i zwielokrotniania materiałów pod warunkiem, że będzie wiedziała, kto z tych kursów korzysta. Kursanci będą musieli identyfikować się np. poprzez login lub e-mail.

Jeżeli szukasz wsparcia prawnego swojego e-biznesu

zapoznaj się z bogatymi pakietami usług jakie mogą sprostać Twoim oczekiwaniom

Ułatwienia dla bibliotek i konsumentów

Nowela przewiduje również m.in. umożliwienie bibliotekom, archiwom, szkołom i muzeom tworzenia cyfrowych kopii utworów w celach uzupełnienia, zachowania i ochrony własnych zbiorów oraz dopuszcza tzw. incydentalne użycie utworów, czyli wykorzystanie ich w sposób niezamierzony i niestanowiący istotnej części przekazu, np. pojawiających się w tle amatorskiego materiału udostępnionego przez użytkownika internetu.

Ze względu na meandry polskiej historii ostatnich kilkudziesięciu lat w zbiorach polskich instytucji kultury znajduje się wiele dzieł osieroconych o różnym charakterze, począwszy od książek i czasopism, poprzez plakaty i utwory muzyczne, na filmach kończąc.

Ułatwienia będą dotyczyły także korzystania z tzw. prawa cytatu oraz korzystania z utworu w ramach parodii, karykatury i pastiszu. Teraz łatwiej będzie korzystać z takich dzieł, wcześniej wyłączonych z użytkowania ze względu na brak możliwości skontaktowania się z osobą uprawnioną do wydania zgody na korzystanie.

Jeszcze innym ułatwieniem będzie możliwość korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym przez uczelnie, instytucje oświatowe, archiwa, jednostki naukowe oraz instytucje kultury. Wymienione podmioty będą mogły tworzyć cyfrową wersję tych utworów i udostępniać je w internecie na podstawie umowy licencyjnej zawartej z organizacją zbiorowego zarządzania.

Koniec Funduszu Promocji Twórczości

Po wejściu w życie noweli prawa autorskiego, wydawcy będą mogli publikować utwory nieobjęte ochroną prawnoautorską, a więc należące do domeny publicznej, bez odprowadzania 5 proc. swoich przychodów, przez co publikacja nie będzie podlegała żadnym ograniczeniom, a sam Fundusz Promocji Twórczości ulegnie likwidacji.

Ostatnią zmianą będzie wprowadzenie wynagrodzenia za wypożyczanie utworów przez biblioteki publiczne. Do otrzymywania tego wynagrodzenia uprawnieni będą twórcy utworów powstałych i opublikowanych w języku polskim, tłumacze utworów przekładanych na język polski, autorzy utworów plastycznych i fotograficznych oraz wydawcy. Za wypłatę wynagrodzeń będą odpowiedzialne organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, wyłonione w konkursie, z dofinansowania od ministra kultury. 

Czy ten artykuł był przydatny?

Tagi:
Udostępnij: