Bezpieczne zakupy. Poznaj 17 przykładów nieuczciwych warunków w umowach

Prawo unijne nakazuje, aby w umowie zawieranej pomiędzy przedsiębiorcą (sprzedawcą) a konsumentem zachowana była zasada równowagi w prawach i obowiązkach dotyczących obu stron. Postanowienia umowne stosowane przez przedsiębiorców mają być uczciwe i napisane prostym i zrozumiałym dla klienta językiem. Jeśli w umowie występują jakieś nieprecyzyjne zapisy, wszelkie niejasności powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

Oto wybrane przykłady postanowień umownych, które unijne prawo uznaje za nieuczciwe: 

1. Wykluczenie lub ograniczenie odpowiedzialności przedsiębiorcy w sytuacji, gdy klient umiera lub ulega wypadkowi

Postanowienia, które pozwalają uniknąć odpowiedzialności (albo zdecydowanie ją ograniczyć) w sytuacji, gdy klient w wyniku korzystania z usługi lub produktu z powodu zaniechania albo niewłaściwego działania przedsiębiorcy ulega wypadkowi lub traci życie. Przedsiębiorca zajmujący się wynajmem rowerów elektrycznych nie ponosi żadnej odpowiedzialności, jeśli klient podczas jazdy złamie nogę, a w wyniku dalszego postępowania okaże się, że wypadek był spowodowany prowadzeniem roweru pod wpływem alkoholu. Ale przedsiębiorca nie może wyłączyć swojej odpowiedzialności w sytuacji, jeśli do wypadku doszło w wyniku jego zaniedbań — np. kiedy nie zadbał o odpowiedni stan techniczny roweru.

2. Zapisy ograniczające prawa klienta do odszkodowania, jeśli przedsiębiorca nie wywiązał się z umowy

W tym przypadku chodzi o takie postanowienia w umowach, które albo całkowicie uniemożliwiają klientom dochodzenie swoich roszczeń, albo ograniczają je w istotnym stopniu, przez co w sposób rażący dochodzi do przewagi przedsiębiorcy. Takimi zapisami sprzedawca zabezpiecza swoje interesy poprzez ograniczenie swojej odpowiedzialności w przypadku niezrealizowania warunków umowy. 

3. Zapis w umowie umożliwiający przedsiębiorcy wycofanie się z kontraktu

W takiej sytuacji dochodzi do rażącej nierównowagi pomiędzy stronami — dla klienta zapisy w umowie są wiążące, ale dla drugiej strony już nie. Sprzedawca pozostawia sobie furtkę, czyli możliwość wycofania się ze świadczenia danej usługi bez podawania konkretnej przyczyny.

4. Odszkodowanie za odwołanie usługi przysługuje tylko jednej stronie, a konkretnie — sprzedawcy 

Zapis w umowie gwarantujący sprzedawcy zatrzymanie zaliczki w sytuacji, gdy klient zrezygnuje z usługi lub towaru. Takie samo prawo nie przysługuje już drugiej stronie — konsument nie ma w umowie zagwarantowanej rekompensaty w przypadku, jeżeli sprzedawca odstąpi od umowy. 

5. Nieadekwatnie wysokie odszkodowanie dla sprzedawcy w przypadku rezygnacji z usługi przez klienta

Klient chce wycofać się z umowy. Proszę bardzo — droga wolna, ale pod warunkiem zapłaty na rzecz sprzedawcy wysokiego odszkodowania, w kwocie nieadekwatnej do oferowanej usługi lub produktu. 

6. Jednostronne prawo anulowania umowy 

Kolejny przykład nierównowagi pomiędzy stronami umowy. Przedsiębiorca gwarantuje sobie prawo odstąpienia od umowy bez podawania konkretnego powodu, przy czym prawo anulowania umowy nie przysługuje już konsumentom. 

7. Nieuzasadnione anulowanie umowy w bardzo krótkim terminie

Przedsiębiorca gwarantuje sobie prawo wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony w bardzo krótkim terminie, co nie jest uzasadnione ani podstawą prawną ani innym bezwzględnie uzasadnionym argumentem. 

8. Umowa zostaje automatycznie przedłużona na kolejny termin 

Tego typu zapisy są niestety częste w polskich warunkach. Jeszcze niedawno były powszechnie stosowane przez operatorów sieci komórkowych. Jeśli klient odpowiednio wcześniej nie złoży wypowiedzenia, umowa zostaje automatycznie przedłużona na kolejny okres.

9. Ukryte postanowienia w umowach

W tym przypadku chodzi o takie zapisy, które zobowiązują klienta do korzystania z określonych usług, co nie jest wprost ujęte w umowie. Klient nie został poinformowany przed podpisaniem umowy o transakcji wiązanej, dlatego ma prawo protestować przeciwko takim praktykom. Przykładem ukrytego postanowienia umownego może być sytuacja, kiedy klient kupuje mieszkanie od dewelopera, po czym okazuje się, że zabudowę kuchenną może wykonać wyłącznie u producentów wskazanych przez tego dewelopera. Obecnie takie praktyki wydają się kuriozalne, ale kilkanaście lat temu na polskim rynku nie należały wcale do rzadkości. 

10. Jednostronne prawo do zmian w umowie

Przedsiębiorca gwarantuje sobie prawo wszelkich zmian w umowie, nie dając takich samym praw klientom. Przedsiębiorca może tak postąpić, o ile wskaże w umowie ważny powód. Przykładowo — zapis w umowie pomiędzy bankiem a kredytobiorcą umożliwiający bankowi zmianę wysokości stopy procentowej (przez co wzrasta rata kredytowa) jest uczciwy, jeśli równocześnie klient ma możliwość rozwiązania umowy. Jeśli nie, klient może dochodzić swoich praw w sądzie. 

11. Prawo do zmiany produktu/usługi bez uzasadnionej przyczyny

Przedsiębiorca pozostawia sobie prawo podjęcia decyzji o wprowadzeniu korekt w zakresie świadczonych przez niego usług, ale nie podaje uzasadnionych przyczyn tych zmian. Jeśli klient zamawia produkt o określonych parametrach, kolorze, jakości, a sprzedawca nie jest w stanie go dostarczyć, nie może zastąpić go innym (nawet tej samej jakości i w tej samej cenie), bez wiedzy klienta. 

12. Nieuzasadnione zmiany cen 

Sprzedawca konstruuje umowę w taki sposób, aby zagwarantować sobie możliwość ustalenia ceny ostatecznej dopiero w chwili realizacji dostawy. W wyniku takiej praktyki cena produktu lub usługi może wzrosnąć w stosunku do ceny początkowej, a mimo to klient nie ma możliwości odstąpienia od umowy. Zapis w umowie dający przedsiębiorcy takie prawo jest nieuczciwy.

13. Prawo interpretacji warunków umowy tylko dla jednej strony, a konkretnie — dla przedsiębiorcy

Zapis dający prawo decydowania o tym, czy produkt lub usługa jest zgodna z umową wyłącznie przedsiębiorcy, czyli klient nie ma w tej kwestii nic do powiedzenia i jest zmuszony uznać interpretację sprzedawcy. Klient nie musi w tej sytuacji ulegać postanowieniom sprzedawcy i może powołując się na przysługujące mu prawa konsumenckie żądać obustronnego przestrzegania praw i obowiązków umowy. 

14. Niehonorowanie oświadczeń złożonych przez pracowników przedsiębiorcy

Chodzi o takie postanowienia w umowie, które dają prawo decydowania o warunkach umowy wyłącznie przedsiębiorcy, przez co może on ignorować zobowiązania złożone przez swoich pracowników. Przykładowo — klient podczas zakupu otrzymał od sprzedawcy informację, że jeśli bluzka będzie za mała, będzie mógł ją wymienić na inny rozmiar. Kiedy klient wrócił do sklepu, kierownik podważył wcześniejsze ustalenia powołując się na obowiązujące warunki sprzedaży, o których wcześniej klient nie został poinformowany. 

15. Przestrzeganie wymogów obowiązuje tylko jedną stronę

Klient jest zobowiązany do przestrzegania wszystkich zobowiązań zawartych w umowie, przy czym drugiej strony — przedsiębiorcy — to już nie dotyczy. I tak na przykład, nieuczciwe będą zapisy w umowie zobowiązujące klienta do regulowania należności bez względu na czasowe zawieszenie dostawy usługi. 

16. Przeniesienie umowy do innego podmiotu bez zgody konsumenta

Zapis umożliwiający przedsiębiorcy przeniesienie umowy do innego podmiotu. Warunki umowy w wyniku takiej operacji  pogorszyły się, a klient nie udzielił zgody na taką zmianę. Może to dotyczyć na przykład krótszego terminu gwarancji obowiązującego w firmie, do której została przeniesiona umowa. Zapis dający przedsiębiorcy prawo przeniesienia umowy do innego podmiotu, co skutkuje pogorszeniem warunków umowy, jest nieuczciwą praktyką, czyli jest nieważny. 

17. Klient ma ograniczone prawa dochodzenia swoich roszczeń w sądzie

Chodzi o wszelkie zapisy w umowach, które ograniczają działania klienta do występowania na drogę sądową, a także przerzucanie na klienta ciężaru dowodowego. Mogą to być na przykład postanowienia mówiące o tym, że klient może dochodzić swoich praw przed sądem w kraju X, właściwym dla siedziby danego sprzedawcy, co może być znaczącym utrudnieniem logistycznym dla klienta.

Czego nie wolno robić sprzedawcom? Nieuczciwe praktyki handlowe związane z reklamą Dorota Kraskowska

Nieuczciwe zapisy w umowie. Co może zrobić klient?

Unijne prawo nakazuje, aby klienci w poszczególnych państwach członkowskich byli skutecznie poinformowani, w jaki sposób mogą skorzystać ze swoich praw konsumenckich i gdzie mogą szukać pomocy w tym zakresie. Kraje członkowskie są zobowiązane do wdrożenia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenckiej. Ponadto muszą wprowadzić odpowiednie procedury zakazujące przedsiębiorcom stosowania nieuczciwych postanowień w umowach.

Klienci w Polsce, którzy znajdą w swoich umowach nieuczciwe zapisy mogą szukać pomocy w następujących miejscach:

• Infolinia Konsumencka prowadzona przez Federację Konsumencką, tel. 801 440 220 oraz 22 290 89 16 (poniedziałek — piątek w godz. 8:00-18:00)

• rzecznicy konsumentów — ich listę możesz znaleźć TUTAJ (https://www.uokik.gov.pl/rzecznicy.php)

• regionalne ośrodki konsumenckie (www.dlakonsumenta.pl), prowadzone przez organizacje dwie pozarządowe: Fundację Krajowy Instytut Gospodarki Senioralnej oraz Stowarzyszenie Aquila 

• [email protected]

Więcej informacji: TUTAJ

źródło: europa.eu