Gdzie oddać elektrośmieci?
Według badania przeprowadzonego przez GfK Polonia dla organizacji odzysku ElektroEko, co piąty Polak wyrzuca zużyty sprzęt AGD i RTV w sposób niezgodny z prawem. Zwłaszcza niewielkich urządzeń często pozbywamy się poprzez wrzucenie ich do zwykłego kosza na śmieci. Niestety takie zachowanie ma fatalny wpływ na środowisko naturalne, a dalszej perspektywie również na nasze zdrowie. Gdzie należy oddawać tego typu odpady i jakie korzyści płyną z tego rozwiązania?
Czym są elektrośmieci?
Elektrośmieci (inaczej ZSEE – zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny) to zbiorcza nazwa wszystkich zepsutych, nieużywanych lub już niepotrzebnych urządzeń, które działały na prąd lub baterie. Możemy je podzielić na sześć grup, do których należą:
sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury np. lodówki, zamrażarki, klimatyzatory, grzejniki;
ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100 cm2;
lampy np. świetlówki, LED-y, lampy sodowe i wysokoprężne;
sprzęt wielkogabarytowy (powyżej 50 cm), czyli urządzenia gospodarstwa domowego, sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny, sprzęt konsumencki, oprawy oświetleniowe, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny, narzędzia elektryczne i elektroniczne, zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, wyroby medyczne, przyrządy stosowane do monitorowania i kontroli, automaty wydające, sprzęt do wytwarzania prądów elektrycznych np. pralki, suszarki do odzieży, zmywarki, piekarniki;
sprzęt małogabarytowy (do 50 cm), czyli urządzenia gospodarstwa domowego, sprzęt konsumencki, oprawy oświetleniowe, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny, narzędzia elektryczne i elektroniczne, zabawki, sprzęt rekreacyjny i sportowy, wyroby medyczne, przyrządy stosowane do monitorowania i kontroli, automaty wydające, sprzęt do wytwarzania prądów elektrycznych np. odkurzacze, kuchenki mikrofalowe, żelazka, tostery, czajniki elektryczne, kamery i zegary;
małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny (do 50 cm), np. telefony komórkowe, kalkulatory kieszonkowe, laptopy i drukarki.
Jeśli nie jesteśmy pewni, czy posiadany przez nas przedmiot zaliczany jest do elektroodpadów, wystarczy poszukać specjalnego symbolu przekreślonego kosza na opakowaniu lub obudowie – jego obecność oznacza, że nie możemy wyrzucić tak oznaczonego sprzętu do zwykłego śmietnika. Zarówno umieszczenie takiego urządzenia w koszu na śmieci, jak i pozostawienie np. w lesie lub w rowie grozi grzywną do 5000 zł.
Skąd tak surowe kary? Warto wiedzieć, że elektrośmieci zawierają wiele bardzo szkodliwych substancji, do których należą m.in. rtęć, azbest, freon, kadm oraz związki bromu. Przeniknięcie tych toksyn do powietrza, gleby oraz wód gruntowych może doprowadzić do poważnego zatrucia ludzi i zwierząt. Pamiętajmy również o tym, by samodzielnie nie demontować zużytych sprzętów elektronicznych – takie postępowanie także może stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia.
Wyrzucenie do kosza jednego zepsutego telefonu czy telewizora może nam się wydawać stosunkowo niegroźnym zachowaniem. Wyobraźmy sobie jednak, co by się stało, gdyby wszyscy zaczęli postępować w podobny sposób. Skala produkcji szkodliwych odpadów jest obecnie wręcz niewyobrażalna. Każdy czytelnik tego artykułu ma w tej chwili w polu widzenia co najmniej jeden, a nawet kilka sprzętów elektronicznych. Eksperci Greenpeace obliczyli, że gdyby wszystkie zebrane w ciągu roku elektrośmieci załadować do wagonów towarowych, to utworzony z nich pociąg mógłby opleść kulę ziemską! Z kolei gdybyśmy ustawili jedne na drugich wszystkie telewizory wymieniane w ciągu roku na nowe, wybudowalibyśmy konstrukcję ok. 50 razy wyższą niż Mount Everest!
Czym jest Rejestr BDO i kto musi się do niego wpisać? Anna Stępniewska
Gdzie możemy oddać elektrośmieci?
Choć z punktu widzenia użytkownika zużyty sprzęt RTV lub AGD wydaje się zupełnie bezużyteczny, w rzeczywistości może stać się cennym źródłem surowców nadających się do recyklingu. Demontując elektrośmieci, pracownicy zakładów przetwarzania są w stanie odzyskać z nich m.in. złoto, srebro, miedź oraz aluminium. W jednej tonie aparatów fotograficznych znajduje się ok. 1 kg złota i 300 g srebra! Te oraz inne metale mogą zostać wykorzystane np. do produkcji plomb dentystycznych, czajników czy instrumentów muzycznych. Z kolei plastik pozyskany z elektrośmieci z powodzeniem służy do wytwarzania kołpaków samochodowych.
Najprostszym sposobem pozbycia się szkodliwych odpadów jest oddanie ich do jednego z punktów zbiórki ZSEE, których listę można znaleźć na tej stronie internetowej: http://www.elektroodpadyprostezasady.pl/index.php?m=mp
W przypadku większych urządzeń (takich jak lodówka, telewizory większe niż 24 cale, kuchenka elektryczna czy pralka) istnieje również możliwość zamówienia bezpłatnego odbioru urządzeń wielkogabarytowych (przy okazji można oddać także te mniejsze).
Innym rozwiązaniem jest zostawienie sprzętu w sklepie, w którym zaopatrujemy się w nowy. Zarówno przy zakupach stacjonarnych, jak i dowozie do domu ma on obowiązek nieodpłatnie odebrać odpad, o ile zakupimy urządzenie takiego samego typu. Oprócz tego każdy sklep z produktami RTV i AGD o powierzchni przekraczającej 400 metrów kwadratowych jest zobowiązany do bezpłatnego przyjęcia elektroodpadu, którego żaden wymiar nie jest większy niż 25 centymetrów. W tym przypadku nie musimy nawet kupować nowego towaru. Jedynym wyjątkiem od obowiązku przyjmowania ZSEE przez sklepy jest sytuacja, w której śmieć zagraża zdrowiu i życiu przyjmującego.
Tyle w teorii. Praktyka jednak często odbiega od wyobrażeń. Z tego powodu Inspekcja Handlowa w pierwszym kwartale 2019 roku postanowiła sprawdzić, czy przedsiębiorcy rzeczywiście stosują się do opisanych wyżej regulacji prawnych. Wszyscy kontrolowani zadeklarowali, że bezpłatnie przyjmują stare urządzenia. Jednak aż 26% właścicieli sklepów nie umieściło w widocznym miejscu obowiązkowej informacji o tym, gdzie oraz na jakich warunkach można oddać elektrośmieci. Oprócz tego sprawdzono, czy nowe urządzenia elektryczne i elektroniczne są opatrzone informacją o zakazie umieszczania zużytego sprzętu z innymi odpadami oraz o skutkach, jakie niebezpieczne substancje zawarte w urządzeniu mogą mieć dla zdrowia i środowiska. Okazało się, że 5,8% sprawdzanych partii nie miało właściwego oznakowania.
Urządzenia RTV i AGD mają działać dłużej — prawo do naprawy przyjęte w UE -