Sprzedaż 2 w 1, czyli promocje wiązane

 

Kluczowe przy sprzedaży wiązanej jest to, że produkt promocyjny może zostać zakupiony w okazyjnej cenie tylko i wyłącznie pod warunkiem dokonania zakupu tego pierwszego towaru w cenie regularnej.

Przykład 1: Przy zakupie aparatu fotograficznego klient uzyskuje 50% zniżki na statyw (kupuje statyw za 50% ceny wyjściowej).

Przykład 2: Przy zakupie komputera klient otrzymuje oprogramowanie komputerowe za 1 zł.

W praktyce sprzedawcy mierzą się na tym tle z dwoma zasadniczymi problemami, na które chcemy odpowiedzieć w niniejszym wpisie:

1. Czy możliwe jest odstąpienie od umowy sprzedaży w części?
2. Czy możliwe jest odstąpienie od umowy sprzedaży w części dotyczącej produktu zakupionego w cenie regularnej (z jednoczesnym utrzymaniem w mocy umowy sprzedaży w odniesieniu do produktu w promocyjnej cenie)?

Jeśli chodzi o zagadnienie pierwsze, ustawa o prawach konsumenta nie reguluje wprost tej kwestii. W doktrynie ugruntował się jednak jednolity pogląd (znajdujący swoje uzasadnienie w ogólnej wykładni prawa konsumenckiego i ustawy o prawach konsumenta oraz jej naczelnym celu – ochronie konsumentów, lecz również unijnej dyrektywie 2011/83/UE), że takie odstąpienie jest dopuszczalne. Konsument jest uprawniony do odstąpienia od umowy jako całości, to zgodnie z zasadą a maiori ad minus (w wolnym tłumaczeniu: skoro można więcej, to tym bardziej można mniej) tym bardziej ma też możliwość odstąpienia jedynie od części umowy.

Odmienna wykładnia narzucająca konieczność odstępowania od całości umowy w sytuacji, gdy konsument jest zainteresowany zwrotem tylko niektórych towarów będących przedmiotem zawartej umowy sprzedaży, mogłaby doprowadzić do skutków niezgodnych z celem ustawy. Zniechęcałaby konsumentów do wykonywania prawa odstąpienia od umowy, gdyby było to związane z koniecznością zwrotu także tych towarów, z których konsument jest zadowolony. To z kolei skutkowałoby obowiązkiem odesłania do sprzedawcy wszystkich towarów zawartych w zamówieniu i koniecznością ponownego kupienia tych, co do których konsument nie chciałby wykonywać uprawnienia do odstąpienia. 

Przykład 1: W internecie konsument zawiera umowę z przedsiębiorcą, której przedmiotem jest świadczenie na rzecz konsumenta usług telekomunikacyjnych oraz sprzedaż telefonu. Konsument może podjąć decyzję, że odstępuje od  umowy w części dotyczącej nabycia telefonu. W takiej sytuacji umowa nadal wiąże strony w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych.

Przykład 2: Konsument zawiera przez telefon umowę, na mocy której kupuje dwie książki. Konsument może odstąpić od umowy sprzedaży zawartej na odległość w odniesieniu do jednej z książek. W pozostałym zakresie umowa pozostanie ważna.

Powyższa interpretacja uwzględnia również interesy przedsiębiorców, pozwalając na zachowanie w mocy części umowy.

Informacyjnie tylko wskazać należy na zagadnienie kosztów związanych z częściowym odstąpieniem od umowy. Również i ta kwestia  nie została wprost unormowana w ustawie o prawach konsumenta. Jednak przez niespełna 4 lata obowiązywania tego aktu prawnego, doktryna wykształciła stanowisko, które stanowi racjonalny kompromis pomiędzy interesami konsumenta i sprzedawcy. Proponowanym rozwiązaniem jest zwrot na rzecz konsumenta jedynie części kosztów dostawy rzeczy, pozostającej w związku przyczynowym z rzeczami objętymi odstąpieniem od umowy.

Oznacza to, że jeżeli konsument zamówił kilka rzeczy lecz koszty dostawy zostały ujęte ryczałtowo (byłyby takie same niezależnie od tego, czy umowa sprzedaży obejmowałaby wszystkie, część lub tylko jedną z rzeczy) to konsument nie powinien otrzymać zwrotu żadnej części poniesionych kosztów dostawy. Objęcie zamówieniem danego towaru w żaden sposób nie wpływało bowiem na wysokość kosztów dostawy. Jeżeli jednak zakup przedmiotu, który konsument następnie zwraca, spowodował podwyższenie kosztów dostawy do konsumenta, to należy mu zwrócić tę część kosztów dostawy, która była związana z objęciem nią danej rzeczy.

Przechodząc do kwestii dopuszczalności odstąpienia od umowy sprzedaży w części dotyczącej produktu zakupionego w cenie regularnej (z jednoczesnym utrzymaniem w mocy umowy sprzedaży w odniesieniu do produktu w promocyjnej cenie), wskazać należy, że istnieją podstawy prawne do zwalczania przez sprzedawców tego typu praktyk.

W niektórych sytuacjach odstąpienie od umowy tylko w części skutkować może utratą rabatów uzyskanych przez konsumenta na etapie zakupów, o ile z okoliczności jednoznacznie wynikało, że rabat nie zostałby udzielony, gdyby umowa została zawarta w innym kształcie. Podobnie, jeśli udzielenie rabatu związane jest z ogólną wartością dokonanych w ramach jednej umowy zakupów – częściowe odstąpienie od umowy może powodować utratę zniżki.

Należy jednak podkreślić, że z treści zawartych na stronie internetowej przedsiębiorcy powinno jednoznacznie wynikać, że konsument zawierając umowę sprzedaży na odległość w określonym kształcie, korzysta z promocyjnej sprzedaży wiązanej – tj. że w razie zakupu wyłącznie produktu X (np. oprogramowania komputerowego) zapłaciłby kwotę X (cenę regularną, np. 200 zł), natomiast w związku z zakupem tego samego produktu X wraz z konkretnym produktem Y (np. komputerem) – na oprogramowanie komputerowe udzielany jest rabat w określonej wysokości (np. oprogramowanie komputerowe kosztuje wówczas 1 zł zamiast 200 zł).

Spotkać się można również ze stanowiskiem, że przy częściowym odstąpieniu od umowy należy brać pod uwagę uzasadniony interes przedsiębiorcy, który – po częściowym odstąpieniu przez konsumenta od umowy – nie powinien być zmuszany do utrzymywania transakcji w niepożądanym kształcie, który nie był zakładany przy zawieraniu umowy.

Dodatkowo wskazać należy na treść Wytycznych DG ds. Sprawiedliwości dotyczących dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (strona  49): Przykładowo w sytuacji gdy towary dostarczane w ramach jednej umowy obejmują produkty promocyjne, przedsiębiorca nie jest zobowiązany wyrazić zgody na zwrot jedynie towarów sprzedanych za pełną cenę.

Zatem podsumowując – jeśli konsument został poinformowany, że dane towary zostały objęte jedną umową w ramach sprzedaży wiązanej – sprzedawca może podjąć działania w celu zapobieżenia skutkowi częściowego odstąpienia od umowy – wyłącznie co do produktu zakupionego za pełną, regularną ceną (w powyższym przykładzie byłby to komputer).

Sprzedawco działaj zgodnie z przepisami prawa — nie stosuj klauzul niedozwolonych Katarzyna Grum