Zatory płatnicze - plaga współczesnego rynku i przedsiębiorcy

Część 1

Większość polskich przedsiębiorców boryka się z płatnościami, które nie wpływają w terminie od kontrahenta. Korporacje i duże firmy narzucają zbyt długie terminy płatności, wynoszące nawet do 90 dni. Większe nagromadzenie takich przeterminowanych zobowiązań przekłada się bezpośrednio na innych przedsiębiorców związanych z firmą. Nie otrzymując opłat za faktury na czas, nie mogą wywiązać się ze swoich obowiązków płatności wobec podwykonawców lub pracowników. 

Zatory płatnicze mają zdecydowanie negatywny wpływ na całą gospodarkę działając na zasadzie efektu domina. Aktualna sytuacja związana z pandemią Covid-19 jeszcze pogarsza terminowość przepływu pieniądza w całym biznesowym otoczeniu. Największy problem mają małe i średnie przedsiębiorstwa bez takich zasobów i możliwości, jakimi dysponują duże firmy i korporacje, które korzystając ze swych dominujących pozycji wydłużają terminy płatności.

Co zwykle robi przedsiębiorca, który wpadł w pułapkę finansowych zatorów? Zwalnia pracowników lub obniża im pensje, podnosi ceny tracąc swoją konkurencyjność na rynku, likwiduje koszty przeznaczone na reklamę, przez co jest mniej widoczny dla potencjalnego konsumenta lub wstrzymuje inwestycje. Te wszystkie działania bardzo często prowadzą do upadłości lub zamknięcia firmy.

Gdy przyjrzymy się problemowi w skali makro, mając świadomość, że gospodarka opiera się głównie na małych i średnich przedsiębiorstwach, widzimy wyraźnie, że zatory płatnicze w dystansie hamują wzrost gospodarczy i znacznie pogarszają sytuację na rynku pracy.

Jakie działania mają zapobiegać powstawaniu zatorów płatniczych?

Ustawa dotycząca zatorów i zasad płatności z 19 lipca 2019 roku wnosi zmiany w kilkunastu aktach prawnych, m.in: o podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych, o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, prawo bankowe, ordynacja podatkowa, kodeks postępowania cywilnego, o finansach publicznych, a także o zwalczaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. 

Przyjęte rozwiązania mają wyeliminować z rynku tego typu praktyki, tak uciążliwe dla przedsiębiorców. Od 1 stycznia 2020 roku funkcjonuje ona jako ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernemu opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Najważniejsze ze zmian, które wprowadziła ustawa to:

• podwyższenie odsetek za opóźnienia płatności,

• narzucenie maksymalnego terminu zapłaty dużym przedsiębiorstwom, jeśli odbiorcą jest mała lub średnia firma,

• wprowadzenie krótszych terminów płatności, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny lub publiczny podmiot leczniczy, 

• monitorowanie terminów płatności stosowanych przez największych dłużników,

• nadanie UOKiK możliwości nakładania kar finansowych za duże opóźnianie w płatnościach przez wierzyciela,

• wprowadzenie różnych rekompensat za koszty odzyskiwania należności,

• wspieranie wierzycieli w działaniach mających na celu odzyskanie swoich pieniędzy,

• określenie czynem nieuczciwej konkurencji stosowanie wydłużania terminów płatności bez uzasadnienia,

• wprowadzenie tzw. ulgi za złe długi w podatkach CIT oraz PIT.

Mimo że przepisy ustawy, co do zasady, mają zastosowanie do transakcji zawartych po 1 stycznia 2020 roku, stosuje się je również do transakcje handlowe zawarte przed tym terminem, w zakresie:

• transakcji zawartych przed 1 stycznia 2020 roku, ale z terminem płatności przypadającym już po 1 stycznia 2020 roku,

• ustalenia odsetek ustawowych za przeterminowane transakcje, które stały się wymagalne po 1 stycznia 2020 roku,

• wprowadzenia tzw. ulg na złe długi od tych handlowych transakcji, w których termin zapłaty upływa po 31 grudnia 2019 roku.

• ustalenia wysokości rekompensaty za dochodzenie należności wymagalnych po 1 stycznia 2020 roku.

Jak definiujemy transakcję handlową?

Każda umowa zawiązana przez przedsiębiorców, dotycząca odpłatnej sprzedaży, dostawy towarów oraz świadczenie płatnych usług jest transakcją handlową. Strony takiej transakcji są bardzo szczegółowo określone. Stroną transakcji mogą być:

• przedsiębiorca posiadający wpis do CEiDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej) i/lub do rejestru KRS (Krajowego Rejestru Sądowego),

• przedsiębiorstwa państw Unii Europejskiej wraz ze Szwajcarią, Norwegią, Islandią i Liechtensteinem,

• przedstawiciele wolnych zawodów,

• przedsiębiorstwa rolnicze (uprawy rolne oraz hodowla zwierząt, ogrodnictwo, warzywnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe),

• rolnicy, zarówno wytwarzający płody rolne i hodujący zwierzęta, jak i zajmujący się świadczeniami na rzecz turystów (wynajem pokoi, sprzedaż domowych posiłków) oraz produkcją wina do 100 hektolitrów w ciągu roku,

• koła gospodyń wiejskich, 

• wszelkie podmioty publiczne oraz podmioty ujęte w art. 3 ustawy o Prawie zamówień publicznych.

Umowa ustna czy zlecenie zamówienia są tak samo ważne, jak umowa zawarta w formie pisemnej.

Zgodnie z art. 3 Ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, przepisy nie mają zastosowania w przypadku:  

Jeżeli szukasz wsparcia prawnego swojego e-biznesu

zapoznaj się z bogatymi pakietami usług jakie mogą sprostać Twoim oczekiwaniom

Sprawdź szczegóły

• długów w postępowaniu upadłościowymi lub restrukturyzacyjnym,

• takie umów, które są podstawą do wykonywania czynności bankowych,

• takich umów, gdzie wyłącznie podmioty sektora finansów publicznych są ich stronami.

UOKiK zdyscyplinuje dłużników

Zgodnie z art. 13v ust. 1 Ustawy, na straży przestrzegania przepisów dotyczących opóźnień w transakcjach handlowych stoi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 

Do uprawnień UOKiK należy przeprowadzanie postępowań oraz nakładanie administracyjnych kar pieniężnych na przedsiębiorców powodujących zatory płatnicze. Postępowania wszczyna się z urzędu (nie na wniosek przedsiębiorcy). Prezes UOKiK nie nałoży kary przedsiębiorcy, którego opóźnienia płatności wynikają z tego, że sam stał się ofiarą zatorów płatniczych lub doszło do nich na skutek działania siły wyższej. Jedynym sektorem, w którym UOKiK nie może prowadzić postępować i wymierzać kar jest sektor publiczny.

Co może zrobić przedsiębiorca, który stał się ofiarą zatorów płatniczych?

Zgodnie z art. 13d ust. 1 Ustawy, przedsiębiorca może złożyć zawiadomienie do UOKiK na kontrahenta, który nagminnie spóźnia się z płatnościami. Prezes UOKiK rozpocznie postępowanie w przypadku, kiedy suma niespełnionych lub spełnionych po terminie należności w ciągu 3 kolejnych miesięcy kalendarzowych wynosi 5 mln zł (w latach (2020 i 2021) oraz 2 mln zł (od 2022 roku). Przedsiębiorcy, którym kontrahent nie zapłacił w terminie pieniędzy za towary lub usługi mogą również dochodzić swoich roszczeń na drodze cywilnoprawnej. Decyzja Prezesa UOKiK może stanowić dodatkowy argument w sprawie cywilnej.

Zawiadomienie do UOKiK można złożyć listownie, osobiście, za pomocą platformy ePUAP lub korzystając z poczty elektronicznej: [email protected]. 

Takie zawiadomienie powinno zawierać:

• nazwę, adres i NIP przedsiębiorcy opóźniającego się w płatnościach,

• dokładny opis historii i stanu aktualnego,

• wykaz dokumentów wskazujących na niewywiązywanie się z płatności (umowy, faktury),

• nazwę, adres i NIP zgłaszającego wraz z kontaktem.

Zgłaszający nie jest stroną postępowania i UOKiK nie informuje go o stanie postępowania. Stroną jest przedsiębiorca, wobec którego wszczęto postępowanie. Zgłaszający dostanie tylko informację o sposobie rozpatrzenia zawiadomienia. Dane zgłaszającego nie są ujawniane i wprowadzane do akt na żadnym etapie prowadzenia sprawy, ponieważ UOKiK wszczyna sprawy z urzędu.

Na podstawie materiału UOKiK

W 2 części artykułu o zatorach płatniczych napiszemy o karach pieniężnych nakładanych przez UOKiK na przedsiębiorców za opóźnienia w transakcjach handlowych. 

Twój kontrahent nie płaci za wykonane usługi? UOKiK może nałożyć na niego karę Dorota Kraskowska