Nowe regulacje dotyczące recyklingu opakowań. Będą kary?

Tytuł tego artykułu jest nieco przewrotny. Bo to właśnie opłata produktowa w systemie kaucyjnym ma być formą sankcji finansowej nałożonej na przedsiębiorców, którzy nie spełniają określonych celów, na przykład tych zawartych w ustawie dotyczącej systemu kaucyjnego. Opłata produktowa ma na celu zmotywowanie firm do aktywnego uczestnictwa w systemach recyklingu i gospodarowania odpadami, zgodnie z nowymi regulacjami środowiskowymi.

Minister rolnictwa: “Każde oszustwo sklepu będzie wykryte”Monika Świetlińska

A zgodnie z informacjami opublikowanymi w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Klimatu i Środowiska, do końca 2023 roku planowane jest wydanie rozporządzenia dotyczącego tejże opłaty produktowej. 

Wróćmy jednak do początku.

Wprowadzenie nowego systemu kaucyjnego

Od 1 stycznia 2025 roku w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny, zgodnie z nowelizacją ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, opublikowaną w Dzienniku Ustaw we wtorek, 12 września. Ta zmiana, wynikająca z ustawy z 13 lipca 2023 roku, wprowadza do polskiego prawa dyrektywę Unii Europejskiej mającą na celu ograniczenie wpływu wybranych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko.

Nowy system kaucyjny obejmie jednorazowe butelki plastikowe do 3 litrów (np. na wodę, sok, nektar, mleko), szklane butelki na napoje wielokrotnego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki do 1 litra. Kaucja, której wysokość została ustalona w rozporządzeniu, będzie doliczana do ceny tych opakowań. Maksymalna wysokość kaucji wyniesie 2 zł, a system obejmie cały kraj, zapewniając równy dostęp dla wszystkich użytkowników. 

Klienci będą mogli zwrócić puste opakowania do sklepów, aby odzyskać wcześniej zapłaconą kaucję, bez konieczności okazywania paragonu.

Obowiązki sklepów i e-sklepów

Sklepy o powierzchni sprzedaży powyżej 200 mkw. będą zobowiązane do uczestnictwa w systemie kaucyjnym, w tym pobierania i zwracania kaucji oraz zbierania pustych opakowań. 

Dla mniejszych sklepów uczestnictwo w systemie jest opcjonalne, ale muszą one przynajmniej pobierać kaucję. Wszystkie sklepy będą musiały zawrzeć umowy z podmiotami reprezentującymi system kaucyjny. To oznacza dodatkowe obowiązki administracyjne i logistyczne, zwłaszcza dla większych sklepów, które będą musiały zorganizować miejsce do przechowywania zwrotnych opakowań oraz zapewnić ich transport do punktów recyklingu.

E-handel w Rejestrze Dłużników. Zaległości na 400 mln zł Monika Świetlińska

Ponadto rozporządzenie nakłada na wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje obowiązek osiągnięcia wysokich poziomów selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych. Do 2025 roku wymagany poziom wyniesie 77%, a do 2029 roku wzrośnie do 90%. 

Niespełnienie tych wymagań może skutkować opłatami produktowymi.

Opłata produktowa jest rodzajem sankcji za nieosiągnięcie wymaganych poziomów recyklingu i odzysku opakowań, które przedsiębiorca wprowadza na rynek polski.

Obowiązek uiszczenia opłaty produktowej dotyczy przedsiębiorców, którzy samodzielnie realizują obowiązki związane z wprowadzaniem opakowań do obrotu. Do tej grupy należą między innymi e-sklepy, które pakują towar wysyłany do klientów, producenci, tworzący produkty pod własną marką i pakujący je, przedsiębiorcy zlecający produkcję towarów pod własną marką czy lokale gastronomiczne oferujące jedzenie w opakowaniach.

Warto zaznaczyć, że opłata produktowa jest naliczana już od jednego wprowadzonego opakowania, bez żadnych minimalnych limitów. 

Jak wyliczyć opłatę produktową?

Informacja o projekcie rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska, dotyczącego stawek opłat produktowych dla różnych typów opakowań, została opublikowana w Biuletynie Informacji Publicznej resortu klimatu i środowiska. Opracowanie tego rozporządzenia jest wymagane na podstawie nowelizacji ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz innych powiązanych ustaw, w tym tzw. ustawy kaucyjnej.

"Bez projektowanego rozporządzenia przedsiębiorcy nie będą znali stawek za każdy kilogram danego rodzaju odpadu opakowaniowego, który są obowiązani poddać recyklingowi oraz zebrać selektywnie, a tego nie uczynili. Tym samym nie będą w stanie obliczyć należnej opłaty produktowej" — czytamy w BIP resortu. Jak podało MKiŚ, stawki te mają być znane do końca tego roku.

Kary w branży e-commerce, o których głośno się nie mówi Monika Świetlińska

Proces wyliczenia opłaty produktowej obejmuje następujące kroki:

1. Należy zidentyfikować rodzaj opakowania, które wprowadzono do obrotu. Rodzaje opakowań mogą obejmować tworzywa sztuczne, aluminium, stal, papier i tekturę, szkło, drewno, oraz inne materiały.

2. Następnie, dla każdego rodzaju opakowania, należy ustalić stawkę jednostkową za 1 kg. Stawki te są określone w projekcie Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska — rozporządzenie ma zostać wydane do końca 2023 roku:

• butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych – 1,00 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• opakowania z tworzyw sztucznych – 2,70 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• opakowania z aluminium – 1,40 zł (jednostkowa stawka w zł za 1kg)
• opakowania z metali żelaznych – 0,80 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• opakowania z papieru i tektury – 0, 70 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• opakowania ze szkła – 0,30 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• opakowania z drewna – 0,30 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• opakowania wielomateriałowe – 1,70 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• opakowania środków niebezpiecznych – 2,00 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• pozostałe opakowania – 1,00 zł (jednostkowa stawka w zł za 1 kg)
• butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do trzech litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka wykonane są z tworzyw sztucznych – 0,10 zł w 2025 roku, 1,00 zł w 2026, 5,00 zł w 2027 i latach następnych (jednostkowe stawki w zł za 1 kg)
• puszki metalowe o pojemności do jednego litra – 0,10 zł w 2025 roku, 1,00 zł w 2026, 5,00 zł w 2027 i latach następnych (jednostkowe stawki w zł za 1 kg)
• butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra – 0,10 zł w 2025 roku, 1,00 zł w 2026, 5,00 zł w 2027 i latach następnych (jednostkowe stawki w zł za 1 kg)
• punkty k, l i m dotyczą stawek za odpadowy opakowaniowe objęte ustawą o systemie kaucyjnym.

3. Należy obliczyć całkowitą masę każdego rodzaju opakowania, które wprowadzono do obrotu w danym roku kalendarzowym lub poprzednim, jeśli w poprzednim roku także wprowadzano opakowania.

4. Opłatę produktową wylicza się, mnożąc stawkę jednostkową za kg danego rodzaju opakowania przez jego całkowitą masę wprowadzoną do obrotu.

Opłatę produktową należy uiścić na konto Urzędu Marszałkowskiego województwa, właściwego ze względu na siedzibę firmy.

Przykłady naliczania opłat produktowych

Przykład 1: Prowadzę e-sklep z odzieżą. Każdy ubiór pakuję w indywidualne, plastikowe opakowania, a następnie umieszczam je w większych kartonach do wysyłki. Wewnątrz kartonu używam papieru pakowego jako wypełnienia, aby zabezpieczyć ubrania podczas transportu. W tym przypadku opłata produktowa będzie naliczana za plastikowe opakowania indywidualne, kartony wysyłkowe oraz papier pakowy.

Polski e-biznes w obliczu RODO. Przegląd sankcji 2022-2023Monika Świetlińska

Przykład 2: Mój e-sklep sprzedaje elektronikę. Każdy produkt jest zapakowany w oryginalne pudełko producenta, które następnie umieszczam w dodatkowym kartonie zabezpieczającym do wysyłki. Do zabezpieczenia produktów w kartonie używam pianki polietylenowej oraz specjalnych separatorów z tektury falistej, aby zapobiec uszkodzeniom podczas transportu. W tym przypadku opłata produktowa dotyczy dodatkowego kartonu zabezpieczającego, pianki polietylenowej oraz separatorów z tektury falistej.

Finansowanie i rozliczenia w nowym systemie

Koszty działania systemu kaucyjnego będą finansowane przez wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje oraz wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje. Środki pochodzące z nieodebranej kaucji również będą przeznaczone na finansowanie systemu. Sklepy będą odpowiedzialne za rozliczenie kaucji z klientami oraz z podmiotami reprezentującymi system. To może oznaczać konieczność wprowadzenia nowych procedur księgowych i rozliczeniowych, a także potencjalne koszty związane z zarządzaniem finansami kaucji.

Stąd właściciele sklepów i e-sklepów powinni jak najszybciej dostosować swoje działania do nowych wymagań. Obejmuje to aktualizację systemów kasowych, szkolenie personelu, przygotowanie infrastruktury do zbierania i przechowywania opakowań zwrotnych oraz zawarcie niezbędnych umów z podmiotami reprezentującymi system kaucyjny. 

Dodajmy, że ustawa kaucyjna nie mówi też wprost o sklepach internetowych. Wątpliwości budzi to, jak w przypadku sklepów, których sprzedaż odbywa się w przestrzeni wirtualnej, obliczać powierzchnię sprzedaży. Zastanawiające jest również, czy kurier dostarczający towary np. w opakowaniach czy butelkach miałby odbierać opakowania i wypłacać kaucję, a także w jakiej formie byłaby ta kaucja. 

Ważne jest teraz śledzenie dalszych informacji i wytycznych od odpowiednich organów. Przygotowanie do tych zmian może być kosztowne i czasochłonne, ale jest niezbędne do uniknięcia kar i utrzymania konkurencyjności na rynku.