Odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej oraz jej rozwiązanie - ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych cz. 3

W pierwszej i drugiej części artykułów z cyklu „Ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych” wyjaśniliśmy genezę wejścia w życie ustawy z 24 listopada 2017 roku o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (dalej również jako „Ustawa”), która zastąpiła poprzednio obowiązującą ustawę z 29 sierpnia 1997 roku. Oprócz tego przeanalizowaliśmy kluczowe definicje występujące w Ustawie, a dla lepszego wyjaśnienia zagadnienia posłużyliśmy się przykładami. Omówiliśmy także obowiązki informacyjne spoczywające na przedsiębiorcy turystycznym względem podróżnego – zarówno przed zawarciem umowy o udział w imprezie turystycznej, jak i po zawarciu umowy, a przed rozpoczęciem imprezy turystycznej.

Ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych cz. 1 Anna Stępniewska

Odstąpienie od umowy przez podróżnego

Ustawa o usługach turystycznych przyznaje podróżnemu szereg uprawnień, zwiększając jego prawa do możliwości odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej. Przede wszystkim zasadą jest, że może on odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie przed jej rozpoczęciem. Dla ułatwienia, można ująć to uprawnienie w trzech grupach:

1. Odstąpienie od umowy + obowiązek zapłaty przed podróżnego odpowiedniej i uzasadnionej opłaty za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej na rzecz organizatora turystyki,
2. Odstąpienie od umowy + brak obowiązku ponoszenia opłat przez podróżnego,
3. Odstąpienie od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa przez konsumenta.

Ad. 1. Podróżny ma przywilej zadecydowania o odstąpieniu od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie, byleby nastąpiło to jeszcze przed rozpoczęciem tej imprezy. Rzecz jasna, przyznanie mu takiego uprawnienia bezwarunkowo, w każdej sytuacji, stanowiłoby nadużycie i stawiałoby przedsiębiorców turystycznych w wyjątkowo niekomfortowej sytuacji. Mimo że podróżny może być uznawany za słabszą stronę tego stosunku prawnego, należy pamiętać o konieczności zachowania równowagi rynkowej i niemożności przyznawania jednej stronie nieograniczonych uprawnień, kosztem przedsiębiorcy.

To oznacza, że podróżny w takiej sytuacji może zostać zobowiązany do zapłacenia odpowiedniej i uzasadnionej opłaty za odstąpienie od umowy na rzecz organizatora turystyki. Wysokość takiej należności, może zostać wskazana wprost w umowie łączącej strony, przy czym ustalając jej wymiar, należy brać pod uwagę dwa czynniki (wysokość opłaty nie może zostać ustalona w sposób arbitralny, zupełnie dowolny):

•  czas, w jakim doszło do odstąpienia od umowy (okres pomiędzy datą odstąpienia od umowy, a datą rozpoczęcia umowy o udział w imprezie turystycznej) – zasadne jest postawienie tezy, że im więcej czasu pozostało do rozpoczęcia imprezy turystycznej, tym bardziej prawdopodobna jest minimalizacja strat przedsiębiorcy – np. poprzez znalezienie innej osoby, która zajmie miejsce podróżnego odstępującego od umowy,
• spodziewane oszczędności kosztów oraz spodziewany dochód z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych – ten czynnik pozostaje w ścisłym w związku z pierwszym; nie można wykluczyć, że przedsiębiorca turystyczny zaoszczędzi koszty np. noclegu czy wyżywienia, na skutek zmniejszenia liczny osób, realnie korzystających z danej usługi.

W praktyce, przedsiębiorcy turystyczni chętnie korzystają z możliwości wprowadzania do umowy przedmiotowych zapisów. Zazwyczaj przybiera to postać tabeli, uzależniającej wysokość opłaty, od czasu pozostałego do rozpoczęcia imprezy turystycznej, w sposób odwrotnie proporcjonalny. Prościej mówiąc – im więcej czasu pozostało do rozpoczęcia imprezy turystycznej, w momencie odstąpienia przez podróżnego od umowy, tym niższa opłata. Przestrzegamy jednak przed pokusą ustalania nadmiernych opłat w taki sposób, że przedsiębiorca w zasadzie odnosi korzyść w sytuacji odstąpienia przez podróżnego od umowy, ponieważ na żądanie podróżnego, organizator turystyki jest zobowiązany do uzasadnienia wysokości opłaty.

Zatem wysokość opłaty nie może być dowolna, lecz ściśle uzależniona nie tylko od czasu przed rozpoczęciem imprezy turystycznej, lecz także od zaoszczędzonych kosztów lub wpływów z tytułu alternatywnego wykorzystania usług turystycznych. Zgodnie z ustawą, wysokość tej opłaty musi odpowiadać cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych.

Ponadto ze wskazanych powyżej przyczyn, nie należy pobierać „opłaty manipulacyjnej”, ponieważ zgodnie z przepisami prawa ta opłata nie jest sankcją za odstąpienie i nie powinna prowadzić do wzbogacenia po stronie przedsiębiorcy – lecz powinna być zależna od wskazanych powyżej okoliczności.

Ad. 2. Ustawodawca przewidział również sytuację, kiedy podróżny mimo że odstępuje od umowy o udział w imprezie turystycznej, nie jest zobowiązany do ponoszenia opłaty na rzecz przedsiębiorcy turystycznego. Ma to miejsce w razie wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności, występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego.

Aby podróżny mógł skorzystać z tego uprawnienia, muszą być zatem spełnione łącznie trzy warunki:

a) wystąpiły nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności,

b) okoliczności te wystąpiły nie w dowolnym miejscu (np. w kraju wyjazdu), lecz w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie,

c) okoliczności te mają znaczący wpływ bądź na realizację imprezy turystycznej, bądź na przewóz podróżnych do miejsca docelowego.

W takiej sytuacji ryzyko zostało przeniesione na przedsiębiorcę turystycznego, jednak nie w sposób bezwzględny – w razie odstąpienia przez podróżnego od umowy, może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, jednak bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.

Ad. 3. Nowa ustawa, przyznała konsumentowi uprawnienie (dobrze znane m.in. sprzedawcom internetowym) do odstąpienia przez podróżnego od umowy w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia, bez konieczności wskazywania przyczyny i bez konieczności ponoszenia z kosztów. Mocno akcentujemy jednak fakt, że uprawnienie to dotyczy tylko sytuacji, gdy umowa zawarta została poza lokalem przedsiębiorstwa, w rozumieniu ustawy z 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta:

umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa – oznacza umowę z konsumentem zawartą:

a) przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy,

b) w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w okolicznościach, o których mowa w lit. a,

c) w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności stron,

d) podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami.

Przepis ten nie ma zastosowania, do umów zawartych na odległość (np. przez Internet).

Rozwiązanie umowy przez organizatora

Organizator turystyki został wyposażony przez ustawodawcę w uprawnienie do jednostronnego zadecydowania o rozwiązaniu zawartej umowy o udział w imprezie turystycznej we wskazanych w Ustawie sytuacjach:

1. W umowie o udział w imprezie turystycznej podano minimalną liczbę osób, jaka musi wziąć udział w imprezie turystycznej, aby ta się odbyła. Jednak liczba osób, które zgłosiły się do udziału w imprezie turystycznej, jest mniejsza niż ta minimalna ilość.
2. Zaistniały nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności.

Ad. 1. W takiej sytuacji, aby skorzystać z możliwości rozwiązania umowy, organizator musi poinformować podróżnego o rozwiązaniu umowy o udział w imprezie turystycznej w terminie określonym w tejże umowie, lecz nie później niż na:

a) 20 dni przed rozpoczęciem imprezy turystycznej, trwającej ponad 6 dni,

b) 7 dni przed rozpoczęciem imprezy turystycznej, trwającej 2-6 dni,

c) 48 godzin przed rozpoczęciem imprezy turystycznej, trwającej krócej niż 2 dni.

Z powyższego wynika, że organizator może rozwiązać umowę o udział w imprezie turystycznej z powodu braku minimalnej liczby uczestników, o ile w umowie taka minimalna liczba uczestników została wskazana. Umowa również precyzuje, w jakim terminie organizator musi o tym poinformować podróżnego z tym że terminy te nie mogą być krótsze, niż wskazane w ustawie.

Ad. 2. Organizator turystyki może ponadto rozwiązać umowę o udział w imprezie turystycznej, jeśli nie może on zrealizować umowy z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności i powiadomił podróżnego o rozwiązaniu umowy o udział w imprezie turystycznej niezwłocznie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej.

Z racji braku nieprzewidywalności tych przyczyn rozwiązania, również i termin na poinformowanie tym fakcie podróżnego, jest dłuższy w porównaniu do pierwszego powodu.

W razie rozwiązaniu umowy, organizator jest zobowiązany do pełnego zwrotu podróżnemu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez dodatkowego odszkodowania lub zadośćuczynienia, w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy.

Ogólny rozwój społeczno – ekonomiczny pozwala na częste podróżowanie, w konsekwencji pojawia się wiele pytań związanych z turystyką i imprezami turystycznymi. Mamy nadzieję, że powyższy artykuł rozwiał choć część wątpliwości dotyczących zawierania i odstąpienia od umów w kontekście turystycznym.

Obowiązki informacyjne spoczywające na przedsiębiorcy turystycznym – ustawa o imprezach turystycznych i usługach turystycznych cz.2 Rafał Stępniewski