Unieważnienie umowy z powodu wprowadzenia w błąd konsumenta

Zgodnie z art. 4 Ustawy z 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, uznane za nieuczciwe wobec konsumentów będą następujące działania przedsiębiorcy: 

• praktyki sprzeczne z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształcające zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu,

• praktyki rynkowe wprowadzające w błąd oraz agresywne praktyki rynkowe, a także stosowanie działań sprzecznych z przyjętym kodeksem dobrych praktyk,

• prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów, utworzonej w celu sfinansowania zakupu produktu na rzecz uczestników grupy.

Praktyki sprzeczne z dobrymi obyczajami

Przykładem działania sprzecznego z dobrymi obyczajami jest wysłanie przez firmę windykacyjną do dłużnika zalegającego z opłatami za energię elektryczną pisma, w którym zawarta jest informacja, że nieopłacanie rachunków za prąd jest przestępstwem, co wiąże się z możliwością złożenia zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Takie działanie ma na celu wywołanie lęku i spowodowanie, aby dłużnik z obawy przed poważnymi konsekwencjami bez zwłoki uregulował zobowiązanie. Sugerowanie, że dłużnik jest potencjalnym przestępcą jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Zastraszanie, podawanie nieprawdziwych informacji, wywoływanie lęku nie ma nic wspólnego ze standardami uczciwej i rzetelnej komunikacji z klientem. 

Praktyki wprowadzające w błąd

Za praktyki rynkowe wprowadzające w błąd uznane będą wszelkie działania  przedsiębiorcy prowadzące do podjęcia przez przeciętnego konsumenta decyzji zakupowej, której inaczej by nie podjął. Ustawa wskazuje następujące przykłady praktyk wprowadzających w błąd:

• rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji,

• rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd,

• działanie związane z wprowadzeniem produktu na rynek, które może wprowadzać w błąd w zakresie produktów lub ich opakowań, znaków towarowych, nazw handlowych lub innych oznaczeń indywidualizujących przedsiębiorcę lub jego produkty, w szczególności reklama porównawcza,

• nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił.

Zgodnie z art. 5 Ustawy, działania wprowadzające w błąd mogą dotyczyć:

• istnienia produktu, jego rodzaju lub dostępności,

• cech produktu, w szczególności jego pochodzenia geograficznego lub handlowego, ilości, jakości, sposobu wykonania, składników, daty produkcji, przydatności, możliwości i spodziewanych wyników zastosowania produktu, wyposażenia dodatkowego, testów i wyników badań lub kontroli przeprowadzanych na produkcie, zezwoleń, nagród lub wyróżnień uzyskanych przez produkt, ryzyka i korzyści związanych z produktem,

• obowiązków przedsiębiorcy związanych z produktem, w tym usług serwisowych i procedury reklamacyjnej, dostawy, niezbędnych usług i części,

• praw konsumenta, w szczególności prawa do naprawy lub wymiany produktu na nowy albo prawa do obniżenia ceny lub do odstąpienia od umowy,

• ceny, sposobu obliczania ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej,

• rodzaju sprzedaży, powodów stosowania przez przedsiębiorcę praktyki rynkowej, oświadczeń i symboli dotyczących bezpośredniego lub pośredniego sponsorowania, informacji dotyczących sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorcy lub jego przedstawiciela, w tym jego imienia i nazwiska (nazwy) i majątku, kwalifikacji, statusu, posiadanych zezwoleń, członkostwa lub powiązań oraz praw własności przemysłowej i intelektualnej lub nagród i wyróżnień.

W przypadku praktyk wprowadzających w błąd rozróżniamy 2 aktywności:

• w postaci czynnej — działanie — kiedy przedsiębiorca podjął działania, których nie powinien i tym samym wprowadził klientów w błąd,

• w postaci biernej — zaniechanie  — kiedy przedsiębiorca powstrzymał się od czynności, którą w danej sytuacji powinien podjąć (lub pominął istotne informacje potrzebne konsumentom do podjęcia decyzji o zakupie), co doprowadziło do wprowadzenia klientów w błąd.

Przykładem praktyki wprowadzającej konsumentów w błąd jest posługiwanie się przez przedsiębiorcę tytułem detektywa, mimo braku licencji na prowadzenie usług detektywistycznych (zgodnie z art. 29 Ustawy z 6 lipca 2001 roku o usługach detektywistycznych oraz ) oraz braku wpisu w Rejestrze działalności detektywistycznej, prowadzonym przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. 

Co oznacza pojęcie “przeciętny konsument”? Dorota Kraskowska

Jeżeli szukasz wsparcia prawnego swojego e-biznesu

zapoznaj się z bogatymi pakietami usług jakie mogą sprostać Twoim oczekiwaniom

Sprawdź szczegóły

Praktyki agresywne

Za agresywne praktyki rynkowe uznane będą takie działania, które przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ograniczają lub mogą ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu, i tym samym powodują (lub mogą powodować) podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której w innej sytuacji — bez presji i nacisku — by nie podjął. Niedopuszczalnym naciskiem będzie użycie lub groźba użycia przymusu fizycznego lub psychicznego “w sposób znacznie ograniczający zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy”. 

Zgodnie z art. 9 Ustawy, przykładami agresywnych praktyk rynkowych będą następujące działania: 

• wywoływanie wrażenia, że konsument nie może opuścić lokalu przedsiębiorcy bez zawarcia umowy,

• składanie wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy,

• uciążliwe nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość,

• zamieszczanie w reklamie bezpośredniego wezwania dzieci do kupienia reklamowanego produktu lub nakłanianie rodziców do kupienia im reklamowanej rzeczy,

• żądanie natychmiastowej lub odroczonej zapłaty za produkty bądź zwrotu lub przechowania produktów, które zostały dostarczone przez przedsiębiorcę, ale nie zostały zamówione przez konsumenta,

• informowanie klienta, że jeżeli nie kupi produktu, sprzedawcy może grozi utrata pracy lub środków do życia,

• wywoływanie wrażenia, że konsument  uzyskał (albo po wykonaniu określonej czynności uzyska nagrodę lub inną korzyść), a w rzeczywistości nagroda lub inna korzyść nie istnieje lub jest uzależniona od wpłacenia określonej kwoty pieniędzy.

Działania sprzeczne z kodeksem dobrych praktyk 

Kodeksy dobrych praktyk to zbiory określonych reguł postępowania (etycznych, zawodowych), do których zobowiązali się przedsiębiorcy w odniesieniu do jednej lub większej liczby praktyk rynkowych. Posiadanie kodeksu dobrych praktyk jest znakiem jakości danej firmy, świadczącym o jej wiarygodności, rzetelności oraz uczciwości. Taka firma wzbudza większe zaufanie, co bezpośrednio przekłada się na decyzje zakupowe konsumentów.  

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym promuje tworzenie kodeksów dobrych praktyk w danej branży, ale nie nakłada na przedsiębiorców obowiązku ich ustanowienia. 

Przykładem działania sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk jest działanie firmy windykacyjnej polegające na uporczywym szukaniu informacji o dłużników wśród jego sąsiadów czy kolegów z pracy, pomimo, że firma deklaruje w swoim kodeksie dobrych praktyk, że egzekucja należności przebiega bez narażenia dłużnika na utratę dobrego imienia wśród osób z jego bliskiego otoczenia.

Polityka prywatności to ważny dokument

zobacz dlaczego i jak możemy pomóc

Sprawdź szczegóły

Prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego

Popularne określenie systemu konsorcyjnego to system argentyński, powszechnie występujący w Polsce w latach 90. ubiegłego stulecia. Działalność w ramach systemu argentyńskiego polega na organizacji grupy klientów zainteresowanych np. zakupem samochodu czy pożyczką gotówkową. 

Przykładem takiej aktywności było oferowanie klientom pożyczki pod warunkiem wpłacenia tzw. opłaty przygotowawczej poprzedzającej zawarcie umowy. Kiedy zbliżał się termin udzielenia pożyczki, klient otrzymywał informację, że warunkiem wypłaty jest zaoferowanie gotowości spłaty jak największej liczby rat. Pożyczkę otrzymywał ten klient, który zaoferował największą liczbę rat. Klienci nie wiedzieli, kiedy i czy faktycznie uzyskają pożyczkę, mimo zawarcia umowy i uregulowania opłaty przygotowawczej. W tym systemie klienci nawzajem udzielali sobie pożyczek, byli tzw. samofinansującymi się grupami. Konsument zanim otrzymał pożyczkę, już musiał ją spłacać.  Wycofanie się z takiej umowy było bardzo trudne, następowało dopiero po rozliczeniu funkcjonowania całej grupy, co trwało latami, a przez ten okres firma “udzielająca” pożyczek przetrzymywała bez oprocentowania pieniądze wpłacone przez klientów. 

Nowelizacja Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 17 czerwca 2004 roku zakazuje działalności w systemie argentyńskim — zakaz obowiązuje od 3 sierpnia 2004 roku.

Co może zrobić oszukany klient?

Konsument, który uzna, że został oszukany lub zmanipulowany przez sprzedawcę, składa oświadczenie na piśmie o uznaniu umowy za nieważną wraz podaniem powodów, oddaje nabyty produkt oraz zwraca się do sprzedawcy o zwrot pieniędzy. Jeśli przedsiębiorca nie będzie chciał unieważnić umowy, konsumentowi pozostaje dochodzenie swoich roszczeń na drodze sądowej. Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 4 Ustawy, w przypadku zaistnienia nieuczciwej praktyki rynkowej, konsument może wystąpić z powództwem do sądu cywilnego i żądać:

• zaniechania nieuczciwej praktyki,

• usunięcia skutków tej praktyki,

• złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści w odpowiedniej formie, 

• naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu,

• zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny (np. związany z ochrona konsumentów).

Zgodnie z art. 13 ustawy, ciężar udowodnienia, że działanie nie stanowi nieuczciwej praktyki rynkowej leży po stronie przedsiębiorcy. Dotyczy to wyłącznie praktyk wprowadzających w błąd, natomiast w pozostałym zakresie nieuczciwych praktyk ciężar dowodu podlega ogólnym zasadom wynikającym z kodeksu cywilnego.

W imieniu konsumenta mogą działać również organizacje konsumenckie oraz powiatowi rzecznicy konsumentów. 

Roszczenia z tytułu nieuczciwej praktyki rynkowej ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie do każdego naruszenia.

Kary za stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych

Przedsiębiorca stosujący agresywne praktyki rynkowe podlega karze grzywny. Orzekanie w sprawach dotyczących stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych następuje w trybie przepisów ustawy 24 sierpnia 2001 roku Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. 

Za  stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych polegających na zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu produktu w systemie konsorcyjnym, grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Na podstawie materiału UOKiK -Nieuczciwe praktyki rynkowe. Przewodnik

Reklamacja towaru kupionego w internecie od osoby prywatnej Dorota Kraskowska